Historia Gminnej Biblioteki Publicznej w Przyłęku
Gromadzka Biblioteka w Przyłęku powstała w roku 1956. Objęła swoją działalnością punkty biblioteczne w Kulczynie, Przyłęku, Krzywdzie i Okrężnicy. Punkt biblioteczny, który działał w Lipinach, został zlikwidowany ze w względu na fakt powstania w pobliżu biblioteki gromadzkiej. Księgozbiór, którym dysponowała biblioteka, został przekazany z punktów bibliotecznych działających na terenie Gromadzkiej Rady Narodowej Powiatowej w Zwoleniu. Ogółem przekazano 527 tomów .Na terenie działania biblioteki istniały cztery zespoły czytelnicze: w Załazach, Wólce Zamojskiej, Łagowie i Babinie. Istniały również dwie biblioteki sąsiedzkie zorganizowane przez Gromadzką Bibliotekę. Była to forma upowszechnienia czytelnictwa, polegająca na tym, że aktywniejszy czytelnik mieszkający z dala od biblioteki i punktu bibliotecznego brał do domu kilkanaście książek za pokwitowaniem i wypożyczał sąsiadom, była to praca społeczna.
Do roku1957 biblioteki zaopatrywane były poprzez zakup centralny z Ministerstwa Kultury i Sztuki oraz wydział Kultury w Kielcach, w późniejszym okresie zakupów dokonywała Biblioteka w Zwoleniu. Praca biblioteki miała za zadanie gromadzenie księgozbioru, opracowanie, przechowywanie i wypożyczanie oraz upowszechnienie czytelnictwa wśród ludności wiejskiej roku 1959 na terenie obecnej gminy Przyłęk działały trzy biblioteki gromadzkie: w Grabowie, w Przyłęku i w Babinie. Gromadzka Biblioteka w Babinie obejmowała swoją działalnością punkty biblioteczne w Stefanowie, Wysocinie oraz Mierziączce. W listopadzie 1959 r. obowiązki kierownika przejęła od Adeli Zdankiewicz - Genowefa Zasada.
Na terenie działalności Gromadzkiej Biblioteki w Przyłęku w roku 1960 funkcjonowały dwa Kólka Rolnicze , jedno Koło Młodzieży Wiejskiej, jedno Kolo Gospodyń Wiejskich w Łaguszowie oraz jedna Ochotnicza Staż Pożarna. Współpraca biblioteki najlepiej układała się z Kółkami Rolniczymi, starano się wśród rolników rozpowszechniać wiedzę z zakresu upraw i chowu zwierząt. We wrześniu 1962 r. funkcję kierownika biblioteki przyjęła Stanisława Wólczańska. W lutym 1964r. kierownikiem biblioteki została Zofia Michalik. W latach 1966-1972 kierownikami Gromadzkiej Biblioteki w Przyłęku były kolejno: Janina Knieć (1966-1968), Regina Raczkowska (z m. Baryłka ) (1968-1971), Elżbieta Raczkowska (1971-1972) , Henryk Bocian (1972-1973). W roku 1973 funkcję kierownika Gminy Biblioteki w Przyłęku przejął Władysław Bienias i sprawował ja nieprzerwanie aż do roku 1981.
Gromadzka Biblioteka w Babinie została zlikwidowana w 1964 r. i całe jej wyposażenie zostało przekazane do Łagowa. Natomiast Gromadzka Biblioteka w Przykłęku oraz Gromadzka Biblioteka w Grabowie wraz z podległymi jej punktami bibliotecznymi funkcjonowały w niezmienionej formie do roku 1972 , kiedy to w związku z nowym podziałem administracyjnym kraju utworzono gminy. Biblioteki gromadzkie zostały przemianowane na biblioteki gminne, mające siedzibę w Lipinach oraz cztery filie biblioteczne w Łagowie, Grabowie, Rudkach i Ławeczku. Punkty biblioteczne mieściły się w 21 miejscowościach : Babin, Krzywda, Wysocin, Kulczyn, Przyłęk, Luciamia, Grabów JUNG, Mierziączka, Załazy, Wólka Zamojska, Wólka Łagowska, Łagów, Łaguszów, Ignaców, Mszadla Stara, Ławeczko Stare, Baryczka, Andrzejów, Mszadla Nowa i Szlachecki Las. Lokale biblioteki oraz filii bibliotecznych i punktów mieściły się w domach prywatnych i było to z zasady lokale jednoizbowe, ciasne, przez co słabo wyposażone . Biblioteka w Przyłęku do marca 1979r. mieściła się w jednym małym pomieszczeniu wynajmowanym u Stanisława Kijanka. Na początku kwietnia biblioteka przeniosła się do dwóch pomieszczeń wynajmowanych w domu Ryszarda Michalczyka. Dzięki temu warunki lokalowe biblioteki nieco się poprawiły. 30 marca 1981 roku zmarł dotychczasowy kierownik biblioteki –Władysław Bienias .
Od 21 kwietnia roku 1984 Gminna Biblioteka w Przyłęku dzięki staraniom naczelnika gminy Jana Chorosia przeprowadziła się z lokalu wynajmowanego u Ryszarda Michalczyka do nowo wyremontowanych i zaadoptowanych pomieszczeń po sklepie tekstylnym. Powstały tam trzy sale biblioteczne o powierzchni 110 m2. W roku 1984 księgozbiór biblioteki liczył około 10 tys. tomów podzielonych na literaturę dla dzieci i młodzieży, literaturę polską oraz zagraniczną i księgozbiór podręczny (słowniki, encyklopedie, leksykony itd.).
Poprawka warunków lokalowych i rozwój działalności biblioteki zaowocował rozpoczęciem działalności czytelni w Gminnej Bibliotece w Przyłęku. W związku z tym w bibliotece przyznano drugi etat i od 01.06.1984 r. kierownikiem czytelni została Bożena Żaczkiewicz, która po odejściu z pracy Marianny Majewskiej w 1990 r. została kierownikiem Gminnej Biblioteki Publicznej w Przyłęku.
W roku 1990 na terenie gminy Przyłęk funkcjonowała Gminna Biblioteka Publiczna w Przyłęku oraz cztery filie biblioteczne w Grabowie, Łagowie, Ławeczku i w Rudkach.
Na przełomie roku 1990/1991, kiedy wójtem gminy została Mirosława Rutkowska, zlikwidowano dwie filie biblioteczne w Ławeczku i w Rudkach. Księgozbiór tych placówek przekazano do pozostałych na terenie gminy placówek bibliotecznych, szkół podstawowych. Część księgozbioru, której nie mogły przejąć placówki oświaty oraz kultury, przekazano do sprzedaży.
Gminna Biblioteka publiczna pod kierownictwem Bożeny Żaczkiewicz działa nieprzerwanie aż do kwietnia 1996 r. Z powodu choroby kierownika Biblioteka była nieczynna przez blisko rok. Dopiero w kwietniu 1997 r. stanowisko kierownika biblioteki na ½ etatu objęła Teresa Woźniak. Wypożyczalnia wraz z czytelnią były czynne trzy razy w tygodniu.
Jesienią w roku 1999 po przeprowadzeniu skontrum zadawczo – odbiorczego stanowisko bibliotekarza Gminnej Biblioteki Publicznej w Przyłęku przejęła Monika Krześniak.
W roku 2000 ze względu na złe warunki lokalowe (brak ogrzewania, przeciekający dach itd.) Gminną Bibliotekę Publiczną przeniesiono do pomieszczenia w Urzędzie Gminy w Przyłęku, w której wcześniej mieściła się sala narad.
Z końcem 2006 roku odeszła na emeryturę Natalia Przepiórka młodszy bibliotekarz w Filii Gminnej Biblioteki Publicznej w Grabowie nad Wisłą, jej obowiązki na stanowisku młodszego bibliotekarza przejęła Joanna Kałużyńska.
W lipcu 2007 roku po 25 latach pracy na stanowisku młodszego bibliotekarza odeszła na emeryturę Halina Urbanek, jej obowiązki na stanowisku młodszego bibliotekarza w filii w Łagowie przejęła Renata Szczepanek, a od roku 2009 Anna Nędzi.
Dzięki Stowarzyszeniu Oświatowemu Sycyna oraz Programowi Ikonka do dyspozycji czytelników w Gminnej Bibliotece Publicznej w Przyłęku jest obecnie cztery stanowiska komputerowe z dostępem do Internetu.
W filiach bibliotecznych czytelnicy również mają możliwość skorzystania z komputera oraz Internetu.
Na terenie gminy Przyłęk funkcjonuje Gminna Biblioteka Publiczna w Przyłęku oraz trzy filie biblioteczne: w Grabowie nad Wisłą, Rudkach i Łagowie. Filia w Grabowie mieściła się do roku 2015 w drewnianym budynku należącym do parafii w Ługach, był on udostępniony na potrzeby biblioteki nieodpłatnie. W związku z podpaleniem budynku placówka w październiku 2015 roku została przeniesiona do budynku po byłym przedszkolu. Filia w Łagowie mieści się w budynku Ochotniczej Straży Pożarnej w Łagowie.
W okresie ostatnich kilku lat obserwowany jest nieznaczny, ale systematyczny wzrost liczby czytelników w naszej gminie. Dominującą grupę czytelników stanowią ludzie młodzi, uczący się w szkołach podstawowych, średnich oraz studiujących. Druga grupa pod względem liczebności stanowią osoby w wieku średnim, najczęściej uczące się w trybie zaocznym.
Najliczniejszą grupę czytelników stanowią osoby w wieku do 15 roku życia, a zatem działy dziecięcy i młodzieżowy są najczęściej odwiedzane. Dzieci poszukują w nich lektur oraz nowości wydawniczych, które przyciągają ich kolorowymi ilustracjami i ciekawa grafiką. Dlatego też czyni się starania, aby co roku w każdy możliwy sposób poszerzać i wzbogacać księgozbiór dla tej grupy czytelników. Uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów poszukują w księgozbiorach materiałów niezbędnych do pisania prac szkolnych. Często jedynym źródłem informacji są książki z czytelni.
Dorośli czytelnicy najchętniej wypożyczają nowości czytelnicze, nie chętnie zaś sięgają do zbiorów bibliotecznych zgromadzonych w latach wcześniejszych. Jedynie na wyraźna sugestię pracownika biblioteki, że jest to pozycja ciekawa i warta zainteresowana, podejmują decyzję o jej wypożyczaniu.
Gminna Biblioteka Publiczna nadal stara się wzbogacać księgozbiór w literaturę niebeletrystyczną, przeznaczoną dla osób studiujących.
Wszystkie placówki biblioteczne organizują wciągu roku prace związane z upowszechnianiem czytelnictwa:
- wystawki książek autorów, z których życiem wiąże się w danym miesiącu jakaś rocznica(zgodnie z kalendarium zamieszczonym w Biuletynie Informacyjno- Metodycznym),
- wystawki książek związanych z przypadającym wdanym miesiącu rocznicą jakiegoś wydarzenia (np. wybuch II wojny wiwatowej),
- redagowanie comiesięcznych gazet według planu pracy biblioteki,
- nagradzanie na koniec roku szkolnego najaktywniejszych czytelników (nagrody wręcza się na akademiach w dniu zakończenia roku szkolnego)
- pomoc czytelnikom w poszukiwaniu materiałów oraz w redagowaniu tekstów,
- głośnie czytanie bajek dla najmłodszych w okresie letnim.
Działania podejmowane przez bibliotekę od momentu powstania na terenie gminy miały na celu upowszechnianie czytelnictwa, wzbudzanie chęci do samokształcenia oraz podnoszeni kultury życia codziennego społeczeństwa.
HISTORIA FILII GMINNEJ BIBLIOTEKI PUBLICZNEJ W GRABOWIE NAD WISŁĄ
Historia bibliotek w gminie Przyłęk sięga roku 1947. Przed II wojną światową niewielkie księgozbiory posiadali okoliczni właściciele ziemscy i nauczyciele miejscowych szkół powszechnych. Z rozmów ze starszymi mieszkańcami wsi dowiedziałam się, że kierowniczka szkoły w Grabowie p. Halina Mirosławska służyła swoimi książkami i czasopismami starszym uczennicom i uczniom. Robiła to również potajemnie w czasie okupacji hitlerowskiej, brała dobrze czytające uczennice do swojego domu gdzie, patriotycznie teksty czytali na głośno młodszym dzieciom. Dzięki byłej dyrektorce Biblioteki Powiatowej w Zwoleniu p. Zofii Aksamitowskiej, wiemy że właściciel majątku ziemskiego w Ludwikowie p. Marian Jagmin, wielki społecznik, organizator szkół i straży pożarnych na naszym terenie w okresie międzywojennym, po parcelacji swojego gospodarstwa w 1945 roku zamieszkał ze swoją żoną u doktora Leonarda Perzyny w Zwoleniu i do tamtejszej biblioteki publicznej oddał swój księgozbiór.
Historia powstania gminnej biblioteki publicznej na terenie naszej gminy wiąże się z powojennym podziałem administracyjnym i powstaniem samorządu lokalnego. Autor kroniki biblioteki w Grabowie na jej początku informuje: „Gmina Grabów nad Wisłą rok 1947 : Do gminy Grabów nad Wisłą należały wówczas następujące wsie zwane gromadami: Grabów, Zielonka Nowa, Zielonka Stara, Mieczysławów z przysiółkami Szczęście, Michalin, Helenów i Pasieka, Ługi z przysiółkiem Celestynów, Zamość Stary z przysiółkiem Zamość Nowy, Wólka Zamojska z przysiółkiem Kulczyn, Łagów, Wólka Łagowska, Florianów, Załazy, Wygoda z przysiółkami Kuszlów i Zacisze, Stefanów, Babin, Wysocin z przysiółkiem Ruda, Okrężnica, Krzywda, Przyłęk, Wólka Szelężna, Sydół, Sycyna z przysiółkiem Drożdżów, Karolin z przysiółkiem Wacławów, Mierziączka, Lipiny z przysiółkiem Zarzecze i wieś Atalin, który był przysiółkiem Zielonki Nowej.”
Jak widać z powyższego cytatu, wschodnia część obecnej gminy Przyłęk – wsie: Mszadla Stara, Mszadla Nowa, Ławeczko, Ignaców, Rudki, Baryczka, Andrzejów, Lucimia należały do gminy Oblasy z siedzibą w Janowcu.
Na terenie gminy było tylko 4 sklepy spożywcze Związku Spółdzielni Spożywczych „Społem”, tj. w Łagowie, w Grabowie, w Załazach i w Babinie.
Przez obszar gminy przebiegały dwie drogi bite: od Zwolenia do Puław i od Zwolenia do Lipska, innych dróg o twardej nawierzchni nie było. Podstawowym środkiem transportu był wóz konny, rzadko rower. Nie było żadnych punktów usługowych oprócz prywatnych-indywidualnych szewców, kowali, krawców, cieśli, stolarzy i innych. Połowa gminy – jej wschodnia część była całkowicie zniszczona przez działania wojenne w latach 1944-1945. Gmina wybitnie rolnicza, przeważały gospodarstwa średnie i małe, gleby w większości piaszczyste, względnie sapy (zimnice) pozwalały na uprawę żyta, owsa i ziemniaków. Żadna wieś nie była zelektryfikowana. Nie było nigdzie placówek kulturalno-oświatowych, powstały tylko szkoły podstawowe, które mieściły się wtedy w mieszkaniach prywatnych lub w drewnianych barakach, które zostały po niemieckich koszarach i obozach pracy. (Mój ojciec był wzięty spod Radomia na przymusowe roboty nad Wisłę i te baraki budował).
Zarząd gminy Grabów nad Wisłą mieścił się wówczas w dworku ziemiańskim, budynku należącym do Państwowego Gospodarstwa Rolnego. Tam też znajdowała się poczta, posterunek MO i w pierwszych miesiącach po wojnie odbywały się zajęcia szkolne. Ustawodawczą władzą gminy była rada gminna, składająca się z 28 radnych, którzy wybierali spośród siebie przewodniczącego. Władzę wykonawczą sprawował zarząd gminy, który składał się z wójta, zastępcy zwanego podwójciem, trzech członków oraz sekretarza gminy. Wójt, podwójcie i sekretarz byli osobami urzędującymi i sprawującymi opiekę administracyjną nad 24 gromadami – sołectwami. Przy radzie gminy działały komisje: rolna, finansowo-budżetowa, kulturalno-oświatowa i inne.
W owym czasie nasza gmina była częścią powiatu kozienickiego. W gestii ówczesnego systemu administracyjnego (zarządu gminy) było zorganizowanie pierwszej biblioteki, o czym zaświadczy następujący „Wyciąg z protokółu posiedzenia Gminnej Rady Nadzorczej gminy Grabów nad /Wisłą, powiatu kozienickiego odbytego w dniu 11 maja 1947 roku w lokalu Zarządu Gminy pod przewodnictwem Kusia Józefa przy udziale 21 członków GRN z ogólnej liczby 28. (…) Punkt 5 z porządku obrad: sprawa zorganizowania biblioteki gminnej i (…) Na bibliotekarza powołano ob. Drążyk Bogumiłę.” W dniu 28 grudnia 1947 roku odbyło się uroczyste otwarcie Gminnej Biblioteki Publicznej w Grabowie nad /Wisłą. Przybyło 25 osób.
Wójt gminy Klemens Mikusek (w czasie okupacji walczył w oddziale BCh), rozpoczął spotkanie, witając zebranych. Sekretarz gminy – Jan Flak podkreślał w swoim referacie konieczność rozpowszechniania czytelnictwa jak również docenił wartość dobrej książki i jako przykład przytoczył powrót Józefa Skawińskiego „ na ojczyzny łono”- bohaterka noweli „Latarnik” Henryka Sienkiewicza. Dalszej rozmowie zebrani wyrazili swoje zadowolenie z dostępu do książki. Księgozbiór mieścił się w jednej szafie – w tym dniu specjalnie udekorowanej – w pomieszczeniu urzędu gminy. Uroczystość inaugurująca działalność oświatową biblioteki trwała 3 godziny. Taką informację przekazał wójt gminy do Wydziału Powiatowego w Kozienicach. . Z biblioteki powiatowej przesłano 100 książęk a 66 tomów bezpośrednio z Ministerstwa Oświaty. Biblioteka była otwarta dwa razy w tygodniu: w środę po godzinie 15.00 i w sobotę po godzinie 13.00. „W początkach, dni ustalonych nie przestrzega się, a to z powodu zwiększenia liczby czytelników.”
W styczniu 1948 roku zarząd gminy wysłał podanie do Ministerstwa Oświaty w Warszawie o udzielenie subwencji „ w sumie 100 000 złotych”, gdyż miejscowości należące do gminy bardzo ucierpiały podczas działań wojennych i trudno było zarządowi wygospodarować pieniądze na urządzenie biblioteki w osobnym lokalu i z dużym księgozbiorem. „Na terenie gminy czytelnictwo książek wzrasta z każdym dniem, jedynie odczuwa się brak gotówki na dokładne urządzenie biblioteki w myśl zaleceń władz zwierzchnich.
2 marca 1948 roku powołano Gminny Komitet Biblioteczny w celu szerszego upowszechniania książki na wsi. Przewodniczącym komitetu został wybrany Juli8an Guzin – kierownik Szkoły Powszechnej w Łagowie. Zastępcą został ob. Antoni Skwira – kierownik Szkoły Powszechnej w Grabowie nad /Wisłą, Sekretarzem – ob. Bogumiła Drążyk, pracownica zarządu gminy i kierowniczka Gminnej Biblioteki Publicznej, członkami – Adam Koziara, rolnik z Zamościa Starego i Jan Rogala z Przyłęcka, zastępca Gminnej Rady Narodowej. Biblioteka została zapisana w rejestrze bibliotek pod numerem 43. Księgozbiór liczył 341 tomów, było 110 czytelników, w tym młodzieży 35 i dorosłych 75 osób. Biblioteka w dalszym ciągu mieściła się w budynku zarządu gminy.
16 stycznia 1949 roku otwarto punkt biblioteczny w Łagowie, gdzie duże zasługi w upowszechnianiu czytelnictwa położyli nauczyciele miejscowej szkoły Anna i Julian Guzinowei. Otwarcie punktu potraktowano jako ważną uroczystość. „Zgromadzonych było ponad 200 osób: starszych i młodzieży oraz dziatwy szkolnej (…) W urozmaiceniach wystąpiła młodzież szkolna, deklamacje, wierszyki przeplatane śpiewem.”
Kierownikiem punktu został Stanisław Jaraszek.
W1950 roku biblioteka gminna posiadała już 1789 woluminów, 15 punktów bibliotecznych i ogółem 316 czytelników. Macierzysta biblioteka z ryczałtowej stała się etatową, a funkcję bibliotekarza objęła Sabina Kępińska z Zielonki Nowej.
W czerwcu 1950 roku istniały następujące punkty biblioteczne: (wyciąg z pisma Zarządu Gminy w Grabowie nad /Wisłą do Biblioteki Powiatowej w Kozienicach).
Lp. Miejscowość Lokal Nazwisko i imię kierownika punktu Wykształcenie Zawód
1. Babin w szkole Syrek Maria średnie nauczycielka
2. Florianów w domu kier. punktu Jaworska Janina podstawowe rolnik
3. Wygoda w domu kier. punktu Chrost Eleonora podstawowe rolnik
4. Karolin w szkole Kaca Aleksandra średnie nauczycielka
5. Łagów w domu kier. punktu Jaraszek Stanisław 3 klasy SP rolnik
6. Mieczysławów w domu kier. punktu Ambroziak Sabina 6 klas SP rolnik
7. Przyłęk w szkole Makuch Adam średnie nauczyciel
8. Sydół w domu kier. punktu Szczęsny Mieczysław podstawowe rolnik
9. Sycyna w domu kier. punktu Kozieł Adam podstawowe rolnik
10. Wólka Zamojska w szkole Różycki Stefan średnie nauczyciel
11. Wólka Szelężna w szkole Borzęcka Maria średnie nauczycielka
12. Zielonka Nowa w domu kier. punktu Kępińska Natalia podstawowe rolnik
13. Zielonka Stara w szkole Procki Zbigniew średnie nauczyciel
14. Grabów Zarząd gminy Kępińska Sabina średnie bibliotekarz
15. Zarzecze w domu kier. punktu Sobonia Stanisław podstawowe rolnik
16. Załazy w domu kier. punktu Byzdra Henryk podstawowe rolnik
17. Atalin w domu kier. punktu Żak Zdzisława VIII Klasa/LO uczennica
W 1951 roku przybył jeszcze jeden punkt biblioteczny w Krzywdzie, lecz nie zapisano w kronice nazwiska prowadzącego. Księgozbiór w tym roku liczył 3280 woluminów a czytelników dzięki wprowadzonym punktom bibliotecznym Przybylo - 714 osób. W stosunku do liczby mieszkańców gminy stanowiło to 11,6% czytających. Zważywszy ze starsi mieszkańcy rzadko umieli czytać, to co 10 osoba wypożycza książki z biblioteki.
W marcu 1952 r. kierownikiem GBP został mianowany p. Władysław Bienias z Łagowa, który wcześniej 2 lata był kierownikiem punktu bibliotecznego w swojej miejscowości. W gminnej bibliotece pracował nieprzerwanie przez 21 lat, a od stycznia 1973 roku, po reformie administracyjnej kraju, organizował Gminna Bibliotekę w Przyłęku.
Na koniec 1952 roku cały księgozbiór liczył 3597 książek, z tego aż 2655 woluminów było w 20 punktach bibliotecznych z prowadzącą Wołyńską Genowefą. ( Przybyły punkty biblioteczne w Kulczynie i Wólce Łagowskiej, gdzie książki udostępniał Borek Bolesław ).
Na ogólną liczbę mieszkańców 8200 było 1256 czytelników, co stanowi 15,3% czyli co siódma osoba korzystała z księgozbioru bibliotecznego. Początek lat 50 XX wieku to czas terroru stalinowskiego. Niektóre książki „ nieprawomyślnych” pisarzy polskich zostały wycofane z księgozbioru, min. Marii Rodziewiczówny, Zofii Kossak-Szczuckiej i innych w liczbie 300 woluminów. Książki tych autorów były bardzo poczytne więc kierownik biblioteki wyniósł je na zaplecze biblioteki, która znalazła wreszcie osobne lokum w budynku zarządu gminy, w pokoju na poddaszu. w okresie urlopowym kierownik biblioteki uzupełniał swoją wiedzę na kursach organizowanych przez wojewódzką bibliotekę w Kielcach i kozienicką bibliotekę powiatową w Pionkach.
W roku 1953 biblioteka brała udział w konkursie dla czytelników wiejskich organizowany przez Związek Gminnych Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”. Na zlot czytelników biorących udział w konkursie odbywającym się w Kozienicach pojechało 15 osób, zespół czytelniczy z Załaz prowadzony przez Józefa Kusia zdobył nagrodę w postaci 30 książek dla swojego punktu bibliotecznego, oprócz tego zawodnicy otrzymali 1 złotą odznakę, 2 srebrne, 2 brązowe i 5 dyplomów uznania dla działaczy oświatowych i czytelników. Biblioteka brała również udział we współzawodnictwie bibliotek gminnych i punktów bibliotecznych, gdzie dzielnie rywalizowała z Gminną Biblioteką Publiczną w Policznie.
W roku 1954 zorganizowano jeszcze cztery nowe punkty biblioteczne: w Okrężnicy, w Wypocinie, w Stefanowie i w Michalinie. W ten sposób powstała pełna sieć punktów bibliotecznych, 24 sołectwa – 24 wypożyczalnie książek. Dzięki temu na koniec grudnia było 1516 czytelników. N a terenie działalności biblioteki gminnej pracowały 4 zespoły czytelnicze i 2 amatorskie grupy teatralne. Najlepszym zespołem czytelniczym był zespół Józefa Kusia Załazach, a zespół amatorski z Łagowa przygotowywał najlepsze przedstawienia teatralne.
Przy końcu 1954 roku wprowadzono reformę administracyjną kraju. Zlikwidowano gminy, a na ich miejsca powstały jednostki mniejsze, zwane gromadzkimi radami. Wtedy też „przybliżono” dla obywateli powiaty. Z części powiatów południowej kozienickiego i północnego iłżeckiego powstał powiat zwoleński, a urząd powiatowy nazywał się prezydium powiatowej rady nadzorczej z urzędującymi przewodniczącym i sekretarzem. Podobnie było w jednostce gromadzkiej: przewodniczący w Prezydium GRN podobnie jak w powiecie nie był osobą wybieraną, a mianowaną z wyższego szczebla, popularnie mówiono: „przywożoną w teczce”. Władzą ustawodawczą była gromadzka rada narodowa, ale była ona ograniczona w decyzjach nakazami „z góry”.
Z gminy Grabów nad /Wisłą powstało 5 rad gromadzkich w tym 4, które należą do obecnej gminy Przyłęk: Grabów, Łagów, Babin i Przyłęk. Początkowo biblioteka w Grabowie prowadziła działalność na terenie wszystkich rad gromadzkich przyjmując jeszcze teren dwóch innych rad gromadzkich tj. Rudki i Ławeczko, które miały 11 punktów bibliotecznych. Teren ten odłączono od gminy Oblasy – Janowiec i obejmował on wsie: Rudki, Andrzejów, Las Szlachecki, Baryczkę, Mszadlę Nową i Lucimię, Ławeczko Stare – Ławeczko Nowe, Ignaców, Łaguszów i Mszadlę Starą. W ten sposób Gminna Biblioteka w Grabowie nad /Wisłą miała pod opieką 35 punktów bibliotecznych, w siedmiu gromadzkich radach liczyła 1656 czytelników i służyła im księgozbiorem 4694 książek. Większość punktów znajdowała się w szkołach, wszyscy kierownicy ( za skromny ryczałt wymieniali księgozbiór przywożąc książki swoim środkiem lokomocji np. motocyklem, rowerem, wozem konnym, a zdarzało się że i na pieszo z tornistrem na plecach). Kierownik biblioteki skarżył się, że trudno było w prezydium GRN uzyskać podwodę na przewiezienie książek. Urzędnicy gromadzcy usprawiedliwiali się jak zwykle brakiem pieniędzy.
W1956 roku powstała Gromadzka Biblioteka Publiczna w Przyłęku i objęła swoją działalnością punkty w Kulczynie, w Okrężnicy i w Krzywdzie oraz w Przyłęku, w Lipinach punkt zlikwidowano, gdyż przyłęcka biblioteka miała właśnie pierwszą siedzibę w tej miejscowości.
Do najlepiej pracujących zespołów czytelniczych autor kroniki zalicza punkt biblioteczny Józefa Kusia z Załaz i punkt Sławoja Szarpaka z Mieczysławowa, biblioteka współpracowała z młodzieżowymi zespołami amatorskimi w Łagowie i Florianowie. Istniały również dwie, tzw. „biblioteki sąsiedzkie” zorganizowane przez gromadzką bibliotekę w Grabowie. Była to forma upowszechniania czytelnictwa polegająca na tym, że aktywniejszy czytelnik mieszkający z dala od biblioteki i punktu bibliotecznego brał do siebie kilkanaście książek za pokwitowaniem i wypożyczał sąsiadom. Wypożyczanie zapisywał na kartach czytelników, a ilość podawał do biblioteki. Była to praca społeczna. Dla upowszechniania czytelnictwa przyczyniła się biblioteczka sąsiedzka we wsi Łuczynów (gmina Policzna) prowadzona przez Teresę Warszakowską .
Po politycznym przełomie październikowym 1956 roku we wszystkich bibliotekach i punktach bibliotecznych przeprowadzono selekcję księgozbioru. Wycofane zostały książki i broszury propagandowe, niektóre pisma Stalina i Berii, dużo innych – ogółem 375 woluminów.
Tegoż roku w grudniu Gromadzka Biblioteka Publiczna w Grabowie nad Wisłą przekazała swój księgozbiór znajdujący się w punktach bibliotecznych na terenie działalności Gromadzkiej Rady Narodowej w Przyłęku, do Gromadzkiej Biblioteki Publicznej w Przyłęku. Część książek została przekazana z Powiatowej Biblioteki w Zwoleniu, co dało w sumie 527 tomów.
W roku 1957 powołano przy Prezydium GRN w Grabowie komisję współzawodnictwa, aby podnieść poziom czytelnictwa w środowisku wiejskim. W jej skład weszli:
Julian Kołacz – przewodniczący komisji, kierownik miejscowej szkoły
Józef Kowalczyk – z-ca przewodniczącego, prezes Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”
Władysław Bienias – sekretarz, kierownik biblioteki
Jan Pawelec – członek, rolnik
Bogusław Majewski – członek, sekretarz Prezydium GRN
Kazimierz Gajowisk – członek, prezes G S „Samopomoc Chłopska”
Pod konie 1957 roku powstały biblioteki gromadzkie w Sycynie 11 i w Ławeczku. do której przeszły punkty w Ławeczku, Ignacowie, Mszadli Starej i w Łaguszowie, kierowniczką biblioteki została Anna Tworzowska, ale pod opieką biblioteki w Grabowie zostały jeszcze 22 punkty. Powyższa biblioteka otrzymała większy lokal w siedzibie gromadzkiej rady, na parterze z osobnym wejściem od podwórza i zapleczem pod schodami.
Na początku kwartału 1958 roku została zorganizowana Gromadzka Biblioteka Publiczna w Rudkach, do której zostały przydzielone punkty biblioteczne w Rudkach, w Andrzejowie, w Luciami, w Szlacheckim Lesie, Baryczce i w Mszadli Nowej. Kierowniczką biblioteki została Jadwiga Kędziora.
Zespół czytelniczy w Łagowie przygotował wystawienie sztuk „Zrękowiny u Druzgały” i „Grube ryby”, a zespół przy punkcie bibliotecznym w Szkole Podstawowej w Wólce Zamojskiej wystawił sztukę „Sukienka balowa”.
We współzawodnictwie najbardziej wyróżniały się punkty biblioteczne w Łagowie, w Załazach i Wólce Łagowskiej. W tym też roku przepisano karty katalogowe wg systemu międzynarodowego.
W 1959 roku Punkt Biblioteczny w Babinie przemianowano na bibliotekę gromadzką, która przejęła również punkty w Stefanowie, w Wysocinie i w Mierziącze. Kierowniczką nowej placówki została mianowana nauczycielka miejscowej szkoły – Maria Syrek.
W konkursie współzawodnictwa 12 punktów bibliotecznych najlepsze wyniki osiągnął zespół czytelniczy w Wólce Łagowskiej, którego kierownikiem była Zofia Wargacka. Upowszechniała wśród swoich czytelników czytanie książek i broszur rolniczych. Do głośnego czytania książek wykorzystywała zebrania członków kółka rolniczego, które odbywały się w jej mieszkaniu.
W maju 1960 został utworzony punkt biblioteczny w Zamościu Starym, kierownikiem został Stanisław Rogala, a później jego funkcję przejęła żona – Genowefa. Prowadzili wypożyczalnie książek w swojej wsi aż do 1990 roku.
W 1960 roku nastąpiła zmiana kierowników w punktach: w Łagowie przejął tę funkcję Kazimierz Janaczek, a w Atalinie Zdzisławę Żak zastąpił Józef Kowalczyk.
Biblioteki gromadzkie współpracowały z miejscowymi szkołami, gdyż tu rośli i rozwijali się mali czytelnicy, z 6 kółkami rolniczymi, 4 kołami ZMW, z 3 OSP, z 4 KGW i jedną świetlicą wiejską. Upowszechnianie czytelnictwa rozwijano również poprzez urządzanie wystawek i konkursów plastycznych pod hasłem „Wiedza pomaga w życiu”. Zwrócono w nich uwagę na rolnictwo, postęp i loty kosmiczne.
W taki sam sposób uczczono w 1962 roku – 150 rocznicę urodzin Józefa Ignacego Kraszewskiego, którego powieści historyczne i obyczajowe cieszyły się wtedy wielką poczytnością.
W trzecim kwartale tego roku utworzony został nowy punkt biblioteczny w Filipinowi. Do 1962 roku wieś Filipinów należała administracyjnie do GRN w Paciorkowej Woli, po jej zlikwidowaniu wieś tę przyłączono do GRN w Grabowie nad Wisłą. Również do tej jednostki przyłączono wsie po zlikwidowaniu GRN w Babinie, tj. Stefanów, Mierziączkę, natomiast Wysocin, Ruda Babin przyłączono do GRN w Przyłęku. Z czasem punkty biblioteczne z tych miejscowości przeszły do gromadzkich bibliotek w Grabowie i w Przyłęku. W celu podniesienia wiedzy rolniczej na wsi organizowano masowe szkolenia w szkołach i w klubach ”Ruchu”, biblioteki dostarczały książki, broszury i czasopisma fachowe z zakresu gospodarstwa rolnego i ogrodnictwa. W tym roku w całym kraju była obchodzona 100 rocznica Powstania Styczniowego, w związku z tym odbywały się spotkania z oficerami Wojska Polskiego w Łagowie i w Mieczysławowie. Zespoły młodzieżowe w tych miejscowościach przygotowywały przedstawienia. Podobną działalność prowadziło Kolo Gospodyń Wiejskich w Grabowie we współpracy z kierowniczką szkoły Anną Wróbel.
W 1964 roku po ostatecznym zlikwidowaniu Gromadzkiej Biblioteki w Babinie księgozbiór i sprzęty przekazano do Łagowa i wtedy powstała tam gromadzka biblioteka, ale wszystkie punkty biblioteczne pozostały pod opieką kierownika Władysława Bieniasa w Grabowie, ponieważ kierownik punktu bibliotecznego w Łagowie prowadził działalność oświatową po zajęciach szkolnych, był na tzw. ryczałcie, a nie na etacie bibliotecznym.
Przybyło książek i tak dla przykładu księgozbiór największej biblioteki po zwoleńskiej – w Grabowie liczył na koniec 1964 roku 5705 woluminów, w tym literatury pięknej dla dzieci i młodzieży 694 woluminów, literatury pięknej dla dorosłych 4040, literatury zimnych działów 971. N koniec grudnia 1964 było zarejestrowanych 736 czytelników, w tym powyżej 20 lat 352, a więc połowa listy to czytelnicy młodzi, szukający dobrej książki nie tylko do poczytania ale także do poszerzania wiedzy.
W marcu 1964 roku w budynku Prezydium GRN w Grabowie wybuchł w nocy pożar na piętrze, gdzie mieszkała rodzina sekretarza urzędu, Eugeniusza Żdżalika. Przyczyną pożaru była wadliwa budowa przewodu kominkowego kuchni. Pożar na szczęście został stłumiony w zarodku, lecz spaliły się częściowo będące w komórce na strychu znajdujące się w archiwum dokumenty dawnej gminy, a między nimi książki z biblioteki, które były odpisane i tam na pewien czas złożone.
W 1965 roku rozpoczęła działalność Gromadzka Biblioteka Publiczna w Łagowie, we Florianowie, w Wólce Łagowskiej, w Pająkowie, w Wólce Zamojskiej i w Załazach. Na kierownika biblioteki w Łagowie mianowano nauczyciela miejscowej szkoły Czesława Majewskiego.
Rok 1966 był ostatnim rokiem obchodów 1000-lecia Państwa Polskiego. Biblioteki udzielały pomocy szkołom w organizowaniu uroczystych imprez poprzez dostarczanie odpowiedniego materiału do konkursów historycznych, gazetek ściennych i akademii. Dla uczczenia 1000-lecia naszej państwowości zorganizowano rozgrywki sportowe młodzieży szkolnej i młodzieży dorosłej, a w Babinie odbył się przegląd zespołów chóralnych, oraz wystawa prac ręcznych i rysunków, które tematycznie nawiązywały do milenijnego jubileuszu Polski. Odbył się również konkurs recytatorski dla młodzieży ze szkół przysposobienia rolniczego.
W 1967 roku odbyły się eliminacje w recytacji utworów poetyckich opiewających piękno i trud pracy ludzi na wsi. Konkurs odbył się w Przyłęku. Bibliotekę z Grabowa reprezentowały dwie osoby, jedna z nich Urszula Gajowisk z Zielonki Starej zakwalifikowała się na eliminacje powiatowe. Gromadzka Biblioteka Publiczna w Grabowie przekazała 640 książek do Gromadzkiej Biblioteki Publicznej w Łagowie, 147 do Ławeczka i 40 woluminów do Rudek. Były to książki z punktów bibliotecznych, które w obecnym czasie obejmowały wymienione biblioteki gromadzkie.
Z bibliotek jak również z punktów korzystała najwięcej młodzież i dziatwa szkolna. Odwiedzali te placówki indywidualnie i całymi klasami, o czym świadczą wpisy do kroniki biblioteki w Grabowie, np.: „16.05.1968 roku w związku z Dniami Oświaty, Ksiązki i Prasy klasa VII ze Szkoły Podstawowej w Grabowie odwiedziła Gromadzką Bibliotekę Publiczną. Kierownik biblioteki pan Bienias Władysław zapoznał nas z organizacją pracy i księgozbiorem.(…) Z przyjemnością stwierdzamy, że biblioteka cieszy się dobrą opinią. Jest w niej miło i przyjemnie”. Podpisał gospodarz klasy: Jerzy Glegoła. Podobną notatkę napisały uczennice klasy VI w 1969 roku – Bożena Rumińska i Teresa Szyjka. Pierwsza z nich była potem kierowniczką biblioteki, czyli potwierdza się przysłowie:” Czym skorupka za młodu nasiąknie, tym…” Takich lekcji bibliotecznych było wiele i odnosiły one pozytywne skutki, o czym świadczy wpis z 14 maja 1970 roku:”(…) Każdy uczeń klasy IV postanowił zostać czytelnikiem tutejszej biblioteki”. Podobne pochwały pod adresem biblioteki wpisano w latach 1971-1972.
W styczniu 1973 roku wprowadzono następną reformę administracyjną w naszym kraju. Zlikwidowano jednostki gromadzkie, a wprowadzono z powrotem większe obszarowo gminy, zlikwidowano powiaty, a na miejsce 17 województw utworzono 49 województw mniejszych. Będąc świadkiem tych przemian, ośmielę się stwierdzić, że należąc do województwa radomskiego mieliśmy rzeczywiście bliżej do wojewody niż teraz do władz mazowieckich w Warszawie. W 1973 roku miejscowość Grabów straciła na znaczeniu, część wiosek, które „ciągnęły i ciągną” do Grabowa, została przyłączona do nowo powstałej gminy Zwoleń, a tylko nasza miejscowość została w obrębie gminy Przyłęk, który awansował do siedziby urzędu gminy. Tam też przeniesiono wszystkie instytucje: GS, SKR, posterunek MO, pocztę i wszelkie organizacje wiejskie.
Wszystkie biblioteki gromadzkie zostały przemianowane na filie biblioteczne, nad którymi opiekę finansową sprawował urząd gminy, a opiekę merytoryczną, metodyczną podjęły instruktorki z Miejsko – Gminnej Biblioteki Publiczne w Zwoleniu. To one pomogły zorganizować nową sieć i pracę w nowych strukturach bibliotecznych. Szczególne słowa wdzięczności należą się dyrektorom wymienionej wyżej biblioteki: p. Zofii Aksamitowskiej, p. Jadwidze Siepietowskiej oraz instruktorce p. Teresie Frydrych. Również często odwiedzali wszystkie biblioteki w gminie pracownicy Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Radomiu.
W zwoleńskiej bibliotece były organizowane spotkania wszystkich bibliotekarzy z rejonu, miały one formę zajęć kursowych, ale towarzyszyła im też bardzo serdeczna, przyjazna, wprost rodzinna atmosfera.
Długoletni, niezwykle pracowity i ofiarny bibliotekarz, pan Władysław Bienias (ur. 24.06.1917 r.) przeszedł na stanowisko kierownicze do organizowanej Gminnej Biblioteki Publicznej w Przyłęku. Tu pracował do końca swojego życia tj. do 1981 roku.
W Gminnej Bibliotece Publicznej w Przyłęku pracowały dwie osoby na pełnych etatach, natomiast w filiach w Ławeczku, w Łagowie, w Rudkach i w Grabowie pracowały panie bibliotekarki na ½ etatu, najczęściej 3 dni w tygodniu. To zaważyło na zmniejszeniu popularności placówek.
Filia biblioteczna w Grabowie również mieściła się w budynkach murowanych, w latach 1971-1972 w prywatnym mieszkaniu Stanisława Suwały, w latach 1973-1993 w budynku Gminnej Spółdzielni. W pomieszczeniu było zawilgocenie, więc zaczął rozwijać się grzyb, przeniesiono księgozbiór do osobnego budynku – domu katechetycznego. Jest to dom suchy, tylko nieco chłodny w zimie, posiada trzy izby i jest bardzo wygodny do prowadzenia wypożyczeń oraz lekcji bibliotecznych. W Filii Bibliotecznej w Grabowie zmieniały się również bibliotekarki, w 1973-1975 w bibliotece pracuje Bożena Rumińska-Włodarska, w latach 1976-1981 biblioteką kieruje Teresa Rudna-Bienias. W tym czasie pozyskała wielu czytelników, szczególnie z miejscowej szkoły i organizowała konkursy i spotkania dyskusyjne. Uporządkowała ona księgozbiór, dbała o estetykę i wystrój lokalu. Po odejściu na urlop macierzyński nie wróciła już do pracy w bibliotece. W 1983 roku zmienia ją Janina Markowska-Pyciarz, która w 1983 roku została zastąpiona przez Halinę Bujałę-Urbanek, która objęła jako drugą filię po rodzinnym Łagowie. W 1984 tylko na jeden rok przyszła p. Janina Pakuła z Rudek. Po jej odejściu na urlop macierzyński przyszła młoda plastyczka p. Bożena Aksamitowska ze Zwolenia. Biblioteka zyskała na wyglądzie.
Stało się tradycją, że każda nowa bibliotekarka w Grabowie wychodziła za mąż. Ta miła zmiana stanu była przyczyną nowej zmiany na stanowisku kierowniczki filii. 24.08.1987 roku zaczęłam pracować na ½ etatu po zajęciach szkolnych codziennie od 13.00 do 17.00. Koleżanki ze szkoły pomagały mi plastycznie ozdobić pomieszczenie biblioteki. Dzięki organizowanym konkursom plastycznym miałam dużo prac czytelników, które są w archiwum i w kronice biblioteki. W bibliotece przygotowywały się moje uczennice – czytelniczki do konkursu polonistycznego. Do szczebla wojewódzkiego w Radomiu doszły następujące osoby: Ania Skrzypek w 1989 roku, Edyta Majewska, Joanna Namielska w 1991 roku, Aleksandra Łuczyńska w 1992 roku, Majka Drążyk, Justyna Sułek, Rafał Wójcik w 1993 roku; Anna Walaszczyk i Katarzyna Chołuj w 1995 roku.
Na przełomie lat 70 i 80 XX wieku prężnie działało Koło Gospodyń Wiejskich, organizowałyśmy przedstawienia, z pomocą OSP zabawy dochodowe, z SKR w Przyłęku otrzymaliśmy magiel (niestety nie zdał on egzaminu) i naczynia do wypożyczeń na wesela i imprezy. Przy KGW działał zespół śpiewaczy. Występowaliśmy na dożynkach w gminie i rejonie. Solistka p. Maria Rogala brała udział w konkursie śpiewaków w Przysusze i w Biesiadzie Ludowej w Zwoleniu. Dzięki niej poznaliśmy stare piosenki z regionu nadwiślańskiego. Repertuar do przedstawień i uroczystości wyszukiwaliśmy w naszej bibliotece. Przewodniczącą KGW była koleżanka ze szkoły p. Wanda Wieczorek. Dyrektor p. Franciszek Wieczorek użyczał chętnie pomieszczeń szkoły na spotkania i kursy szycia i gotowania. Teraz niestety z przybyciem lat brakuje zapału do działalności społecznej. Taką pasję życia i tworzenia ma poetka ludowa z Kozienic, która pisze wzruszające wiersze i organizowałyśmy z nią spotkania autorski w szkole w Grabowie, w kaplicy no i oczywiście w bibliotece.
W 1990 roku czytelniczka Ania Drążyk reprezentowała bibliotekę na konkursie recytatorskim w eliminacjach rejonowych w Zwoleniu, a potem w wojewódzkich w Radomiu. W maju tegoż roku 11-letni Wojtek Pożoga reprezentował gminę Przyłęk na konkursie czytelniczym w Radomiu pod hasłem „Szlakiem podróży Arkadego Fiedlera”.
W latach 1991-1998 przygotowywano z małymi czytelnikami jasełka, które potem wystawiano w kościele w Ługach, w kaplicy w Grabowie, a także w szkole.
W 1989 roku po przełomie czerwcowym zmieniły się władze polityczne, zmienił się sposób gospodarowania. Do głosu doszła gospodarka rynkowa. Na gwałt szukano oszczędności. W naszej gminie „znaleziono” je w zlikwidowaniu filii bibliotecznych w Ławeczku i w Rudkach. Niektórzy radni stwierdzili, że teraz w dobie telewizji i komputerów nikt nie czyta książek! Ale biblioteka to nie tylko wypożyczanie książek, właśnie biblioteka powinna być pierwsza w stosowaniu nowinek technicznych, w zdobywaniu informacji i poszerzaniu wiedzy.
W 1993 roku zlikwidowano punkty biblioteczne, część książek wróciła do macierzystych bibliotek, a część zniszczonych odpisano z inwentarza. Ograniczono też etaty w Gminnej Bibliotece Publicznej w Przyłęku. Kierowniczką biblioteki została Bożena Żaczkiewicz. Niestety straszna choroba przerwała jej gorliwe oddanie pracy zawodowej. Biblioteka nie mogła być zamknięta, więc poprowadziła jej działalność p. Teresa Woźniak, która kierowała gminą i opiekowała się bibliotekami filialnymi w latach 1997-1999.
Jak wspomniałam, biblioteka pierwsza powinna wprowadzać nowe metody oraz środki upowszechniania wiedzy i zdobywania informacji, więc kiedy zawitały do nas komputery i Internet, trzeba było „odmłodzić” również kadrę prowadzącą działalność biblioteczną.
W roku 1999 funkcję kierownika Gminnej Biblioteki Publicznej podjęła następna moja uczennica i laureatka konkursu polonistycznego, a teraz młodsza koleżanka – Monika Krześniak z domu Solecka. Bibliotekę przeniesiono do pomieszczenia w Urzędzie Gminy. Było tam dużo miejsca, w zimie ciepło i sucho. Czytelnicy mogli korzystać z dostępu do Internetu na czterech komputerach.
Kierowniczka skończyła studia bibliotekoznawcze, więc jest odpowiednią osobą na tym stanowisku. Jest energiczna, pomysłowa i oddana swojej pasji pracy z książką. Podobne udogodnienia techniczne są wprowadzane w filiach:
Zapiski kronikarskie o bibliotekach zakończę wierszykiem pewnej uczennicy, która wyraziła i moją miłość do książek, (pasję czytania):
„O najciekawszą książkę pytasz mnie?
A ja ci odpowiem tak naprawdę szczerze,
Że każda książka, którą czytałam
Bardzo, ale to bardzo mi smakowała.
Książka stara i nowa
Ta poważna i ta rozrywkowa.
Każda ciekawa i swój smak ma.
Ma miłość do książek?...już trwa i trwa.”
Albo: Żeby podkreślić znaczenie istnienia bibliotek zacytuję zdanie nieznanego mi autora:
„Czytanie rozwija rozum młodzieży,
Odmładza charakter starca,
Uszlachetnia w chwilach pomyślności,
Daje pomoc i pocieszenie w przeciwnościach.”
